Uit de kindermond
“Ik was helemaal overstuur ...
We speelden buiten. Eerst bouwde ik een groot kasteel in de zandbak en versierde het met schelpen en stokjes. Dan vroeg Gust, mijn vriendje om tikkertje te spelen. We renden achter elkaar en ineens struikelde ik. Ik viel hard op mijn arm. Dat deed zo’n pijn dat ik bijna moest wenen. Toch kon ik terug rechtstaan en meedoen.
Toen viel ik opnieuw. Pardoes op mijn zandkasteel dat ik net maakte. O dat deed pijn! En mijn zandkasteel was ook nog stuk! Gelukkig dat kinderbegeleider Katrien zag dat ik huilde. ‘Wat is er?”, vroeg ze en kwam naast me zitten. Ze liet me wenen en roepen. Ze wachtte en keek me rustig aan en ze zei met woorden hoe ik me voelde. Dat gaf me een warm gevoel. Toen ik weer kon ademen, streelde ze over mijn haar, hielp me overeind, klopte het zand van me af en gaf me een zakdoek. En toen voelde ik me beter en kon ik een nieuw zandkasteel maken.
Later toen mama kwam, vertelde Katrien dat ik gevallen was maar dat ik de dapperste zandkastelen-bouwer was die ze kende omdat ik opnieuw begon en een nog mooier kasteel bouwde. Mama maakte een foto van mij en mijn kasteel. ”
Ik zorg dat ik aandachtig en beschikbaar ben voor de kinderen, ook als ik praktische taken opneem.
Als ik merk dat ik niet aandachtig en beschikbaar ben, sta ik stil bij mezelf en doe ik iets waardoor ik terug rustig word en kan focussen.
Wanneer ik kinderen zie genieten, lachen of aandachtig spelen, benoem ik dit hardop om hen positieve erkenning en bevestiging te geven. Oh, wat heb jij een plezier.
Ik heb oog voor elk kind. Ik observeer elk kind tot ik zijn favoriete bezigheden en zijn moeilijke momenten ken.
Zodra ik merk dat kinderen gespannen zijn, ben ik extra alert. Ik laat hen merken dat ik er ben met een knipoog, een knuffel, of complimentje of door een gesprekje aan te knopen.
Ik zorg dat ik alle kinderen aandacht, erkenning en geruststelling geef, niet enkel de kinderen die hun emoties of behoeften heftig uiten, ook de kinderen die stil en terughoudend zijn.
Ik blijf zelf rustig als kinderen heftig reageren. Ik laat mijn gezond verstand de leiding nemen. Ik blijf rustig in- en uit ademen. Ik besef dat het kind het lastig heeft en hulp nodig heeft.
Als een kind weent, roept, stampt, ga ik op ooghoogte bij het kind zitten. Eerst begrens ik en zeg ‘Stop!’. Dan zeg ik wat ik zie gebeuren ‘Ik zie dat je boos/bang/verdrietig bent’. Ik wacht en geef het kind tijd. Ik weet dat het kind pas kan nadenken als het rustig is.
Als kinderen helemaal in hun emotie gevangen zijn, en zelfs geen oogcontact maken, dan zorg ik voor hun veiligheid en die van de andere kinderen.
Als ik zelf schrik van heftig gedrag van een kind, vraag ik hulp van een collega en begrens het kind respectvol indien nodig, tot het beter gaat.
Na een heftige emotie stel ik kinderen gerust. Ik zeg dat hun gevoelens er mogen zijn en ik er ben om hen te helpen. Ik vraag of ze er nog iets kunnen of willen over zeggen en wat ze nu nodig hebben om verder te kunnen.
Echt luisteren naar peuters, kleuters of grotere kinderen doe ik door te herhalen wat ze zeggen over hun moeilijke emotie. Ik geef hen tijd om er iets aan toe te voegen. Zo help ik hen stilstaan bij hun beleving. Dan help ik hen zoeken naar wat ze een volgende keer kunnen doen.
Na een heftig gebeuren omwille van een conflict of emotie, bespreek ik dit met een collega of de verantwoordelijke en de ouders.
Als ik een niet pluis-gevoel heb bij kinderen, benoem ik op een vragende toon wat ik hen zie doen of wat ik vermoed. Ik luister, kijk en ontvang hun reactie en schat in wat ze nodig hebben: een tussenkomst bij een ruzie, ontladen van frustratie, erkenning of begrenzing, ...
Download je resultaat0-5 punten
Je zet nog te weinig in op het helpen omgaan met emoties in je opvang. Bekijk de vragenlijst nog eens. Elke vraag is een voorbeeld of tip waarmee je aan de slag kan gaan. Door zelf rustig en beschikbaar te zijn, geef je kinderen een veilig gevoel en vermijd je stress. Bespreek samen met je team, je verantwoordelijke of een inspirerende collega hoe je hierin kan groeien. Neem zeker ook de informatie door over de redenen waarom kinderen hulp nodig hebben bij het omgaan met emoties. Maak de test opnieuw nadat je je werkpunten aangepakt hebt. Geef jezelf de nodige tijd om hierin te groeien.
6-10 punten
Je bent op de goede weg. Toch kan je nog groeien in je vermogen om kinderen te helpen omgaan met emoties. Denk na over wat je nog kan verbeteren. Je kan de vragenlijst er terug bijnemen. Op welke vragen antwoordde je ‘neen’? Ga hiermee aan de slag. Neem het stappenplan ‘kinderen helpen omgaan met emoties’ en de informatie ‘hoe communiceren over omgaan met emoties met ouders’ door en pas je handelen stap voor stap aan.
11-14 punten
Jij helpt kinderen al goed in het omgaan met emoties. Je bent je bewust van de redenen waarom kinderen hulp nodig hebben en zet in op preventie. Je weet dat emoties en behoeften zich bij elk kind anders uiten en je bent alert voor die verschillen! Loopt je communicatie met ouders over hoe het kind leert omgaan met de emoties ook al vlot? Neem de informatie onder ‘ga in gesprek met de ouders’ ook zeker even door.
Jonge kinderen beleven prikkels, sensaties, én gevoelens ten volle. Een emotie kan hen volledig overspoelen waardoor ze heel erg veel energie in hun lichaam ervaren. De intensiteit van hun beleving kan hen zo overweldigen dat ze hard en luid lachen, wenen, roepen, om zich heen schoppen, slaan of zelfs bijten. Ze hebben nog geen manier gevonden om met deze emoties om te gaan. Het is goed om te weten dat huilbuien en woede-aanvallen dus helemaal bij hun ontwikkeling passen.
Doordat ouders en andere zorgzame volwassenen hun emoties erkennen en benoemen voelen kinderen zich gezien en gehoord. Geduld en aandacht helpen kinderen hun emoties te doorstaan. Na veel oefenen met steun van toegewijde volwassenen, leren kinderen zelf hun emoties reguleren. Het erkennen en benoemen van emoties van kinderen, helpt hen om zich bewust te worden van hun noden. Hier gaat het om diepere verlangens, die we graag vervuld zien. Een kind heeft heel erg veel behoeftes. Geruststelling, troost, rust, ruimte voor autonomie, duidelijkheid, eten en drinken zijn er maar enkele van. Een emotie toont vaak dat een bepaalde behoefte niet ingevuld is. Een kind is bijvoorbeeld boos omdat hij het zelf wil doen (autonomie). Of een kind is verdrietig omdat hij nood heeft aan aanraking of rust. Soms kan die behoefte niet (onmiddellijk) ingevuld geraken en dan gaat het kind oefenen om met die spanning om te gaan. In de verbinding met hun ouders leren kinderen dat hun behoeften ingevuld worden.
Stress window of tolerance
Dit filmpje toont wat er gebeurt als kinderen overweldigd worden door emoties en wat ze nodig hebben om terug rustig te worden. Het leerproces waarbij ze zelf hun instinctieve en lichamelijke reacties kunnen stoppen en rustig worden vraagt veel geduld van de volwassenen die voor hen zorgen en omvat meerdere ontwikkelingsfasen.
Boeken
- Waarom doe jij nu zo?! van Anky De Frangh en Gitte De Bruyn biedt inzicht in het gedrag van kinderen door te kijken naar hun emoties en de oorzaken ervan. Het boek helpt ouders en opvoeders beter te begrijpen waarom kinderen soms lastig gedrag vertonen en geeft praktische tips om hen op een ondersteunende en empathische manier te begeleiden en te begrenzen.
- In Versterk je nervus vagus (Uitgeverij Lannoo, 2023) laat stressexpert Luc Swinnen je kennismaken met de nervus vagus, een zenuw die door je hele lijf loopt en je brein in contact brengt met al je organen. Hij toont hoe je actief aan de slag kunt om uiteenlopende problemen als stress, burn-out, trauma, prikkelbare darm, ontstekingen en chronische vermoeidheid te lijf te gaan.
Podcast
- Activeer je nervus vagus (Luc Swinnen)
Beeldmateriaal
- Trauma en het zenuwstelsel - een Polyvagaal Perspectief (PsychoseNet)
Deze speeltip werd geschreven door Hilde Van Rie, Stafmedewerker bij Steunpunt kinderopvang van de VVSG en in samenwerking met Laurien Tielens van De Schommel vzw. De Schommel vzw ondersteunt ouders in de opvoeding van hun kinderen. Wij bieden o.a. mobiele thuisbegeleiding aan, het STOP 4-7 programma, TROS 4-12 begeleidingen en oudercursussen voor ouders met kinderen van 0-12 jaar.
